4.1 Bài 1
Chứng chỉ: |
Linux Essentials |
---|---|
Phiên bản: |
1.6 |
Chủ đề: |
4 Hệ điều hành Linux |
Mục tiêu: |
4.1 Lựa chọn Hệ điều hành |
Bài: |
1 trên 1 |
Giới thiệu
Bất kể bạn đang sử dụng hệ thống máy tính của mình ở nhà, ở trường đại học hay trong doanh nghiệp, bạn vẫn sẽ phải đưa ra quyết định xem mình sẽ sử dụng hệ điều hành nào. Bạn có thể tự lựa chọn hệ điều hành, đặc biệt nếu đó là máy tính cá nhân của bạn; nhưng bạn cũng có thể sẽ là người chịu trách nhiệm đưa ra lựa chọn trong hệ thống trong doanh nghiệp của mình. Như đối với tất cả những vấn đề khác, việc hiểu rõ về các lựa chọn sẵn có sẽ giúp bạn đưa ra được một quyết định đáp ứng đủ các nhu cầu trách nhiệm. Trong bài học này, chúng tôi mong muốn giúp bạn cập nhật thông tin về những lựa chọn về hệ điều hành mà có thể bạn đang cân nhắc.
Hệ Điều hành là gì
Để bắt đầu hành trình lựa chọn một hệ điều hành, việc đầu tiên là ta phải hiểu được thuật ngữ này có nghĩa là gì. Hệ điều hành nằm ở trung tâm máy tính của bạn và cho phép các ứng dụng chạy bên trong và bên trên nó. Ngoài ra, hệ điều hành sẽ chứa các trình điều khiển để truy cập vào phần cứng của máy tính như ổ đĩa và các phân vùng đĩa, màn hình, bàn phím, card mạng, v.v. Chúng ta thường viết tắt hệ điều hành thành OS (Operating System). Ngày nay, có rất nhiều hệ điều hành có sẵn cho cả máy tính trong doanh nghiệp cũng như những máy tính tại gia. Để làm cho việc lựa chọn trở nên đơn giản hơn, chúng ta có thể nhóm các sự lựa chọn như sau:
-
Hệ điều hành dựa trên Linux
-
Linux Doanh nghiệp
-
Linux Người tiêu dùng
-
-
UNIX
-
Hệ điều hành Mac
-
Hệ điều hành dựa trên Windows
-
Windows Máy chủ
-
Windows Máy tính để bàn
-
Chọn một Bản Phân phối Linux
Nhân Linux và các Bản Phân phối Linux
Khi nói về các bản phân phối Linux, hệ điều hành của chúng là Linux. Linux là hạt nhân và là cốt lõi của mọi bản phân phối Linux. Phần mềm của nhân Linux được duy trì bởi một nhóm các cá nhân do Linus Torvalds đứng đầu. Torvalds được một tập đoàn công nghiệp có tên là Quỹ Linux (The Linux Foundation) tuyển dụng để phát triển nhân Linux.
Note
|
Nhân Linux được bắt đầu phát triển vào năm 1991 bởi Linus Torvalds - một sinh viên đến từ Phần Lan. Năm 1992, bản phát hành Hạt nhân đầu tiên theo Giấy phép Công cộng GNU phiên bản 2 (GPLv2) là phiên bản 0.12. |
- Nhân Linux
-
Như đã đề cập ở trên, tất cả các bản phân phối Linux đều chạy cùng một hệ điều hành là Linux.
- Bản Phân phối Linux
-
Khi mọi người nói về Red Hat Linux hoặc Ubuntu Linux thì tức là họ đang đề cập đến bản phân phối Linux. Bản phân phối Linux sẽ đi kèm với một nhân Linux và một môi trường làm cho nhân đó trở nên hữu ích theo cách mà chúng ta có thể tương tác với nó. Ở mức tối thiểu, chúng ta sẽ cần một vỏ dòng lệnh như Bash và một tập hợp các lệnh cơ bản cho phép chúng ta truy cập và quản lý hệ thống. Thông thường, tất nhiên các bản phân phối Linux sẽ có một Môi trường Máy tính để bàn đầy đủ như Gnome hoặc KDE.
Mặc dù mỗi bản phân phối Linux đều sẽ chạy hệ điều hành Linux, nhưng mỗi bản phân phối có thể sẽ khác nhau tùy theo phiên bản của hệ điều hành được sử dụng, tức phiên bản của Nhân Linux đang được sử dụng khi bản phân phối khởi động.
Tip
|
Nếu có quyền truy cập vào dòng lệnh Linux ngay vào lúc này, bạn có thể dễ dàng kiểm tra phiên bản nhân Linux mà bạn đang chạy bằng cách đọc bản phát hành hạt nhân: $ uname -r 4.15.0-1019-aws |
Các loại Bản Phân phối Linux
Việc chạy phiên bản mới nhất của nhân Linux có vẻ là một lựa chọn hiển nhiên, nhưng sự việc lại không hoàn toàn đơn giản như vậy. Chúng ta có thể phân loại một cách tương đối các bản phân phối Linux thành ba nhóm như sau:
-
Bản phân phối Linux cấp Doanh nghiệp
-
Red Hat Enterprise Linux
-
CentOS
-
SUSE Linux Enterprise Server
-
Debian GNU/Linux
-
Ubuntu LTS
-
-
Bản phân phối Linux cấp Người tiêu dùng
-
Fedora
-
Ubuntu non-LTS
-
openSUSE
-
-
Bản phân phối Linux thử nghiệm và Hacker
-
Arch
-
Gentoo
-
Tất nhiên, đây chỉ là một tập hợp con rất nhỏ của các bản phân phối sẵn có, nhưng điều quan trọng ở đây là sự khác biệt giữa các bản phân phối cấp doanh nghiệp, người tiêu dùng và thử nghiệm, và lý do tại sao mỗi bản phân phối đó tồn tại.
- Linux cấp Doanh nghiệp
-
Các bản phân phối như CentOS (Community Enterprise OS) được thiết kế để triển khai trong các tổ chức lớn sử dụng phần cứng doanh nghiệp. Nhu cầu của các doanh nghiệp rất khác so với nhu cầu của các đơn vị kinh doanh nhỏ lẻ, người sử dụng vì sở thích hoặc người dùng tại gia. Để đảm bảo tính khả dụng của các dịch vụ của mình, người dùng doanh nghiệp sẽ có yêu cầu cao hơn về tính ổn định của phần cứng và phần mềm. Do đó, các bản phân phối Linux dành cho doanh nghiệp thường có xu hướng bao gồm các bản phát hành cũ hơn của hạt nhân và các phần mềm khác đã có tiếng là có thể hoạt động một cách đáng tin cậy. Thông thường, các bản phân phối sẽ chuyển các cập nhật quan trọng như sửa lỗi bảo mật trở lại các phiên bản ổn định này. Đổi lại, các bản phân phối Linux dành cho doanh nghiệp có thể sẽ không hỗ trợ các phần cứng cấp người tiêu dùng mới nhất và chỉ cung cấp các phiên bản gói phần mềm cũ hơn. Tuy nhiên, giống như các bản phân phối Linux cấp người tiêu dùng, các doanh nghiệp cũng có xu hướng chọn các thành phần phần cứng trưởng thành và xây dựng dịch vụ của họ trên các phiên bản phần mềm ổn định.
- Linux cấp Người tiêu dùng
-
Các bản phân phối như Ubuntu được nhắm tới các cơ sở kinh doanh nhỏ hoặc người dùng tại gia và người dùng vì sở thích. Do đó, họ cũng có khả năng sử dụng các phần cứng mới nhất được tìm thấy trên các hệ thống cấp người tiêu dùng. Để tối đa hóa hiệu suất của các phần cứng mới, những hệ thống này sẽ yêu cầu các trình điều khiển mới nhất, nhưng sự ổn định và độ tin cậy của cả phần cứng và trình điều khiển dường như không đáp ứng được nhu cầu của các doanh nghiệp lớn. Tuy nhiên, đối với thị trường tiêu dùng, hạt nhân mới nhất mới chính là thứ cần thiết với các trình điều khiển hiện đại nhất ngay cả khi chúng chưa được thử nghiệm nhiều. Nhân Linux mới sẽ có trình điều khiển mới nhất để hỗ trợ các phần cứng mới nhất có khả năng được sử dụng. Đặc biệt với sự phát triển mà chúng ta có thể thấy của Linux trên thị trường trò chơi điện tử, điều tối quan trọng là các trình điều khiển mới nhất phải có sẵn cho những người dùng này.
Note
|
Một số bản phân phối như Ubuntu có cung cấp cả phiên bản dành cho người tiêu dùng có chứa phần mềm mới và nhận các bản cập nhật trong một khoảng thời gian tương đối ngắn, cũng như cả phiên bản Hỗ trợ dài hạn (viết tắt là LTS - Long Term Support) phù hợp hơn với môi trường doanh nghiệp. |
- Bản phân phối Linux thử nghiệm và Hacker
-
Các bản phân phối như Arch Linux hoặc Gentoo Linux tồn tại trên đỉnh cao của công nghệ. Chúng chứa các phiên bản phần mềm mới nhất ngay cả khi các phiên bản này vẫn còn lỗi và các tính năng của chúng chưa được kiểm tra. Đổi lại, các bản phân phối này có xu hướng sử dụng mô hình phát hành liên tục cho phép chúng cung cấp các bản cập nhật bất cứ lúc nào. Những bản phân phối này được sử dụng bởi những người dùng cao cấp luôn muốn có được các phần mềm mới nhất; họ biết rằng các chức năng có thể bị hỏng bất cứ lúc nào và có thể tự sửa chữa hệ thống của họ trong những trường hợp như vậy.
Nói tóm lại, khi đã chọn Linux làm hệ điều hành, nếu bạn đang sử dụng phần cứng cấp doanh nghiệp trên máy chủ hoặc máy tính để bàn thì bạn có thể tận dụng cả bản phân phối Linux cấp doanh nghiệp lẫn cấp tiêu dùng. Nếu đang sử dụng phần cứng dành cho người tiêu dùng và cần tận dụng tối đa những cải tiến phần cứng mới nhất thì có thể bạn sẽ cần một bản phân phối Linux tương tự để phù hợp với nhu cầu của phần cứng.
Một số bản phân phối Linux có liên quan đến nhau. Ví dụ như Ubuntu được dựa trên Debian Linux và sử dụng cùng một hệ thống đóng gói là DPKG. Một ví dụ khác là Fedora - một bản thử nghiệm cho RedHat Enterprise Linux - nơi các tính năng tiềm năng của các phiên bản RHEL trong tương lai có thể được khám phá trước cả khi chúng có mặt trong bản phân phối doanh nghiệp.
Còn có nhiều bản phân phối Linux khác ngoài các bản phân phối mà chúng ta đã đề cập ở trên. Một lợi thế đi kèm với việc Linux là phần mềm mã nguồn mở là nhiều người có thể phát triển Linux theo tầm nhìn của riêng họ. Bằng cách đó, chúng ta có thể có hàng trăm bản phân phối. Để xem thêm các bản phân phối Linux, bạn có thể truy cập vào Trang web của Distro Watch; những người quản lý trang web đã liệt kê 100 bản tải xuống hàng đầu của các bản phân phối Linux, cho phép bạn so sánh và xem xem bản nào hiện đang phổ biến.
Vòng đời Hỗ trợ của Linux
Có thể bạn đã nghĩ tới việc các bản phân phối Linux dành cho doanh nghiệp có vòng đời hỗ trợ lâu hơn so với các phiên bản Linux dành cho người tiêu dùng hoặc cộng đồng. Ví dụ như Red Hat Enterprise Linux có thời gian hỗ trợ là trong 10 năm. Red Hat Enterprise Linux 8 đã được ra mắt vào tháng 5 năm 2019, trong khi các bản cập nhật và hỗ trợ phần mềm sẽ có sẵn cho đến tháng 5 năm 2029.
Phiên bản dành cho người tiêu dùng thường sẽ chỉ có hỗ trợ cộng đồng thông qua các diễn đàn. Các bản cập nhật phần mềm thường có sẵn cho 3 bản phát hành. Nếu chúng ta lấy Ubuntu làm ví dụ thì tại thời điểm viết bài này, 19.04 là phiên bản mới nhất có sẵn các bản cập nhật cho tới khi phát hành 19.10 và sẽ dừng vào tháng 1 năm 2020. Ubuntu cũng cung cấp các phiên bản có hỗ trợ dài hạn được gọi là phiên bản LTS; chúng có thời gian hỗ trợ là 5 năm kể từ bản phát hành ban đầu. Phiên bản LTS hiện tại là 18.04 sẽ có các bản cập nhật phần mềm cho đến năm 2023. Các phiên bản LTS này biến Ubuntu trở thành một lựa chọn khả thi cho doanh nghiệp với sự hỗ trợ thương mại có sẵn từ Canonical (công ty đứng sau thương hiệu Ubuntu) hoặc các công ty tư vấn độc lập.
Note
|
Các bản phân phối Ubuntu sử dụng số phiên bản dựa trên ngày ở định dạng NN.TT: Ví dụ: phiên bản 19.04 được phát hành vào tháng 4 năm 2019. |
Linux trong Máy tính để bàn của bạn
Sử dụng Linux làm hệ thống máy tính để bàn có thể khiến bạn gặp nhiều khó khăn hơn trong môi trường doanh nghiệp nơi việc hỗ trợ máy tính để bàn tập trung vào các dịch vụ hệ điều hành thương mại. Tuy nhiên, thách thức không chỉ có ở vấn đề hỗ trợ. Một khách hàng doanh nghiệp cũng có thể đã đầu tư lớn vào các giải pháp phần mềm gắn kết họ với các hệ điều hành máy tính để bàn cụ thể. Như đã nói, có rất nhiều ví dụ về máy tính để bàn Linux được tích hợp vào các tổ chức lớn với các công ty như Amazon - họ thậm chí còn có bản phân phối Linux của riêng mình là Amazon Linux 2. Bản phân phối này được sử dụng trên nền tảng đám mây AWS và cả trong nội bộ cho máy chủ và máy tính để bàn của họ.
Việc sử dụng Linux trong một cơ sở kinh doanh nhỏ hoặc tại gia sẽ trở nên dễ dàng hơn rất nhiều và có thể là một trải nghiệm bổ ích, loại bỏ được nhu cầu cấp phép và giúp bạn mở rộng tầm mắt với vô số phần mềm mã nguồn mở và tự do có sẵn cho Linux. Bạn cũng sẽ thấy rằng có rất nhiều môi trường máy tính để bàn khác nhau có sẵn. Phổ biến nhất là Gnome và KDE; ngoài ra vẫn có rất nhiều các lựa chọn khác. Quyết định sẽ phụ thuộc vào sở thích cá nhân của từng đối tượng.
Sử dụng Linux trên Máy chủ
Sử dụng Linux làm hệ điều hành máy chủ là việc đã trở nên rất phổ biến đối với cấp doanh nghiệp. Máy chủ sẽ được duy trì bởi các kỹ sư chuyên về Linux. Vì vậy, ngay cả khi có hàng nghìn người dùng thì những người dùng này vẫn có thể không hề biết gì về các máy chủ mà họ đang kết nối. Hệ điều hành máy chủ không quan trọng đối với họ và nói chung, các ứng dụng máy khách sẽ không quá khác nhau giữa Linux và các hệ điều hành khác trong phần phụ trợ. Cũng đúng là khi càng nhiều ứng dụng được ảo hóa hoặc chứa trong các đám mây cục bộ và từ xa thì hệ điều hành càng bị che lấp nhiều hơn và hệ điều hành nhúng khả năng cao sẽ là Linux.
Linux trong Đám mây
Một cơ hội khác để làm quen với Linux là triển khai Linux trên một trong nhiều đám mây công cộng có sẵn. Việc tạo tài khoản với một trong nhiều nhà cung cấp đám mây khác sẽ cho phép bạn nhanh chóng triển khai nhiều bản phân phối Linux khác nhau một cách nhanh chóng và dễ dàng.
Hệ điều hành không phải Linux
Dù là rất khó tin nhưng đúng là có những hệ điều hành không hề dựa trên nhân Linux. Trong những năm qua, tất nhiên đã có rất nhiều những hệ điều hành như vậy và cũng không ít đã thất bại, nhưng vẫn có những lựa chọn khác dành cho bạn dù là ở nhà hay trong văn phòng.
Unix
Trước khi Linux trở thành một hệ điều hành phổ biến thì ta có Unix. Unix từng được bán cùng với phần cứng và ngày nay vẫn còn một số bản Unix thương mại như AIX và HP-UX có sẵn trên thị trường. Trong khi Linux được lấy cảm hứng từ Unix (và tính thiếu khả dụng của nó đối với một số phần cứng nhất định) thì dòng hệ điều hành BSD được dựa trực tiếp trên Unix. Ngày nay, FreeBSD, NetBSD và OpenBSD cùng với một số hệ thống BSD có liên quan khác đều có sẵn dưới dạng phần mềm tự do.
Unix đã được sử dụng một cách rộng rãi trong doanh nghiệp, nhưng chúng ta đã được chứng kiến một sự suy giảm rõ rệt của Unix song song với sự phát triển của Linux. Khi Linux ngày càng phổ biến và các dịch vụ hỗ trợ doanh nghiệp cũng ngày càng được mở rộng, chúng ta đã thấy Unix dần dần biến mất. Solaris (ban đầu trực thuộc Sun trước khi chuyển sang Oracle) gần đây cũng đã biến mất. Đây là một trong những hệ điều hành Unix lớn được sử dụng bởi các công ty viễn thông và từ đó gọi với cái tên Telco Grade Unix.
Hệ điều hành Unix bao gồm:
-
AIX
-
FreeBSD, NetBSD, OpenBSD
-
HP-UX
-
Irix
-
Solaris
macOS
macOS (trước đây là OS X) của Apple có từ năm 2001. Được dựa nhiều trên BSD Unix và sử dụng vỏ dòng lệnh Bash, đây là một hệ thống khá thân thiện để sử dụng nếu bạn đã quen sử dụng hệ điều hành Unix hoặc Linux. Nếu đang sử dụng macOS, bạn có thể mở ứng dụng cửa sổ dòng lệnh và chạy lại lệnh uname
, chúng ta sẽ có thể kiểm tra được hệ điều hành được báo cáo:
$ uname -s Darwin
Note
|
Chúng ta có thể tận dụng tùy chọn |
Microsoft Windows
Vẫn có thể nói rằng phần lớn máy tính để bàn và máy tính xách tay đều sẽ chạy trên Windows. Hệ điều hành này đã thực sự thành công và thống trị thị trường máy tính để bàn trong nhiều năm. Mặc dù nó là phần mềm độc quyền và không miễn phí, nhưng thường thì khi người dùng mua phần cứng, giấy phép hệ điều hành sẽ được đi kèm nên việc này sẽ trở thành một lựa chọn dễ dàng. Tất nhiên, Windows được hỗ trợ rộng rãi bởi các nhà cung cấp phần cứng và phần mềm, cũng như có rất nhiều ứng dụng mã nguồn mở có sẵn cho nó. Tương lai của Windows dường như không tươi sáng như trước đây. Với số lượng máy tính để bàn và máy tính xách tay được bán ra ít hơn, thị trường hiện nay đang tập trung vàon máy tính bảng và điện thoại. Nhưng phân khúc này đã bị Apple và Android thống trị nên Microsoft khó có thể giành được chỗ đứng.
Là một nền tảng máy chủ, Microsoft hiện cho phép khách hàng của mình lựa chọn giữa GUI (Giao diện người dùng đồ họa) và phiên bản chỉ dành cho dòng lệnh. Sự tách biệt giữa GUI và dòng lệnh là một điều quan trọng. Đa phần GUI của các Máy chủ Microsoft cũ sẽ được tải nhưng sẽ không có ai sử dụng nó. Hãy xem xét Bộ điều khiển miền Active Directory… người dùng luôn sử dụng nó để xác thực miền, nhưng nó lại được quản lý từ xa bởi máy tính để bàn của quản trị viên chứ không phải máy chủ.
Bài tập Hướng dẫn
-
Dự án nào tạo nên thành phần chung của tất cả các bản phân phối Linux?
CentOS
Red Hat
Ubuntu
Linux Kernel
CoreOS
-
Hệ điều hành nào được báo cáo là đang sử dụng cho macOS của Apple?
OS X
OSX
Darwin
MacOS
-
Bản phân phối Linux khác với nhân Linux như thế nào?
Hạt nhân là một phần của bản phân phối, bản phân phối dưới dạng các ứng dụng bao quanh nhân để làm cho nó trở nên hữu ích
Hạt nhân là bản phân phối Linux
Tất cả các bản phân phối sử dụng cùng một nhân đều giống nhau
-
Lựa chọn nào sau đây là một môi trường máy tính để bàn trong Linux?
Mint
Elementary
Zorin
Gnome
-
Thành phần nào của hệ điều hành cho phép truy cập vào phần cứng?
Trình điều khiển
Trình Vỏ
Dịch vụ
Ứng dụng
Bài tập Mở rộng
-
Hãy truy xuất bản phát hành Hạt nhân hiện tại của hệ thống Linux của bạn nếu bạn có quyền truy cập vào dòng lệnh.
-
Hãy sử dụng công cụ tìm kiếm ưa thích của bạn để định vị và xác định các nhà cung cấp đám mây công cộng có sẵn. Chúng có thể bao gồm AWS, Google Cloud, Rackspace, v.v. Hãy chọn một và xem hệ điều hành nào có sẵn để triển khai.
Tóm tắt
Trong bài này, bạn đã học cách phân biệt giữa các hệ điều hành khác nhau thường có sẵn. Chúng ta đã thảo luận về:
-
Hệ điều hành dựa trên Linux
-
UNIX
-
Hệ điều hành Mac
-
Hệ điều hành dựa trên Windows
Trong danh mục của Linux, chúng ta có thể chia nhỏ lựa chọn thành các bản phân phối có hỗ trợ dài hạn và những bản có chu kỳ hỗ trợ ngắn hơn. Các phiên bản LTS sẽ phù hợp hơn với Doanh nghiệp và các phiên bản hỗ trợ ngắn hạn hơn được nhắm đến người dùng tại gia và người dùng vì sở thích.
-
Bản phân phối Linux cấp Doanh nghiệp
-
Red Hat Enterprise Linux
-
CentOS
-
SUSE Linux Enterprise Server
-
Debian GNU/Linux
-
Ubuntu LTS
-
-
Bản phân phối Linux cấp Người tiêu dùng
-
Fedora
-
Ubuntu non-LTS
-
openSUSE
-
-
Bản phân phối Linux thử nghiệm và Hacker
-
Arch
-
Gentoo
-
Đáp án Bài tập Hướng dẫn
-
Dự án nào tạo nên thành phần chung của tất cả các bản phân phối Linux?
CentOS
Red Hat
Ubuntu
Linux Kernel
X
CoreOS
-
Hệ điều hành nào được báo cáo là đang sử dụng cho macOS của Apple?
OS X
OSX
Darwin
X
MacOS
-
Bản phân phối Linux khác với nhân Linux như thế nào?
Hạt nhân là một phần của bản phân phối, bản phân phối dưới dạng các ứng dụng bao quanh nhân để làm cho nó trở nên hữu ích
X
Hạt nhân là bản phân phối Linux
Tất cả các bản phân phối sử dụng cùng một nhân đều giống nhau
-
Lựa chọn nào sau đây là một môi trường máy tính để bàn trong Linux?
Mint
Elementary
Zorin
Gnome
X
-
Thành phần nào của hệ điều hành cho phép truy cập vào phần cứng?
Trình điều khiển
X
Trình Vỏ
Dịch vụ
Ứng dụng
Đáp án Bài tập Mở rộng
-
Hãy truy xuất bản phát hành Hạt nhân hiện tại của hệ thống Linux của bạn nếu bạn có quyền truy cập vào dòng lệnh.
$ uname -r 4.15.0-47-generic
-
Hãy sử dụng công cụ tìm kiếm ưa thích của bạn để định vị và xác định các nhà cung cấp đám mây công cộng có sẵn. Chúng có thể bao gồm AWS, Google Cloud, Rackspace, v.v. Hãy chọn một và xem hệ điều hành nào có sẵn để triển khai.
Ví dụ, AWS sẽ cho phép bạn triển khai nhiều bản phân phối Linux như Debian, Red Hat, SUSE hoặc Ubuntu cũng như Windows.