1.1 Ders 1

Bir Linux dağıtımı, bir Linux çekirdeğinden ve bir şirket veya kullanıcı topluluğu tarafından sürdürülen bir dizi uygulamadan oluşan bir pakettir. Bir dağıtımın amacı, sistem çekirdeğini ve işletim sisteminde çalışan uygulamaları belirli bir kullanım durumu veya kullanıcı grubu için optimize etmektir. Dağıtımlar genellikle yazılım kurulumu ve sistem yönetimi için dağıtıma özel araçlar içerir. Bu nedenle, bazı dağıtımlar temel olarak kullanımı kolay olması gereken masaüstü ortamları için kullanılırken, diğerleri çoğunlukla mevcut kaynakları mümkün olduğunca verimli kullanmak için sunucularda kullanılır.

Dağıtımları sınıflandırmanın diğer bir yolu, ait oldukları dağıtım ailesine atıfta bulunmaktır. Debian dağıtım ailesine ait dağıtımlar, işletim sisteminde çalışan yazılımları yönetmek için dpkg paket yöneticisini kullanırlar. Paket yöneticisi ile kurulabilen paketlerin bakımı, dağıtım topluluğunun gönüllü üyeleri tarafından yapılır. Bakımcılar, yazılımın işletim sistemine nasıl yüklendiğini ve öntanımlı olarak nasıl yapılandırıldığını belirlemek için deb paket biçimini kullanır. Bir paket, tıpkı bir dağıtım gibi, kullanıcının yazılımı yüklemesini, güncellemesini ve kullanmasını kolaylaştıran bir yığın yazılım ve buna karşılık gelen yapılandırma ve belgelerin toplamıdır.

Debian GNU/Linux dağıtımı, Debian dağıtım ailesinin en büyük dağıtımıdır. Debian GNU/Linux Projesi 1993 yılında Ian Murdock tarafından başlatıldı. Bugün binlerce gönüllü proje üzerinde çalışmaktadır. Debian GNU/Linux çok güvenilir bir işletim sistemi sağlamayı amaçlar. Ayrıca, Richard Stallman’ın, kullanıcının yazılımı çalıştırma, inceleme, dağıtma ve geliştirme özgürlüklerine saygı duyan işletim sistemi vizyonunu destekler. Bu nedenle öntanımlı olarak herhangi bir sahipli yazılım sağlamaz.

Ubuntu bahsetmeye değer başka bir Debian tabanlı dağıtımdır. Ubuntu, 2004 yılında Mark Shuttleworth ve ekibi tarafından kullanımı kolay bir Linux masaüstü ortamı meydana getirme misyonuyla oluşturuldu. Ubuntu’nun misyonu, dünyadaki herkese ücretsiz bir yazılım sağlamak ve profesyonel hizmetlerin maliyetini azaltmaktır. Dağıtımın her altı ayda bir planlanmış bir sürümü ve her iki yılda bir uzun vadeli destek sunan bir sürümü çıkmaktadır.

Red Hat, aynı adlı yazılım şirketi tarafından geliştirilen ve sürdürülen ve 2019’da IBM tarafından satın alınan bir Linux dağıtımıdır. Red Hat Linux dağıtımı 1994’te başlatıldı ve 2003’te, genellikle RHEL olarak kısaltılan Red Hat Enterprise Linux olarak yeniden markalandırıldı. Şirketlere, Red Hat tarafından desteklenen güvenilir bir kurumsal çözüm olarak sunulmakta ve profesyonel sunucu ortamlarında Linux kullanımını kolaylaştırmayı amaçlayan yazılımlarla birlikte gelmektedir. Bileşenlerinden bazıları ücretli abonelikler veya lisanslar gerektirmektedir. CentOS projesi, Red Hat Enterprise Linux’un ücretsiz olarak mevcut olan kaynak kodunu kullanmakta ve onu tamamen ücretsiz olarak sunulan bir dağıtımda derlemektedir, ancak bundan dolayı ticari destek verilmemektedir.

Hem RHEL hem de CentOS, sunucu ortamlarında kullanım için optimize edilmiştir. Fedora projesi 2003 yılında kuruldu ve masaüstü bilgisayarlara yönelik bir Linux dağıtımı hazırlamaktadır. Red Hat o tarihten bu yana Fedora dağıtımını başlatmış ve sürdürmektedir. Fedora çok yenilikçidir ve yeni teknolojileri çok hızlı bir şekilde benimser ve bazen, daha sonra RHEL’e dahil edilebilecek yeni teknolojiler için bir sınama ortamı olarak kabul edilir. Tüm Red Hat tabanlı dağıtımlar rpm paket biçimini kullanır.

SUSE şirketi, bir Unix servis sağlayıcısı olarak 1992 yılında Almanya’da kuruldu. SUSE Linux'un ilk sürümü 1994’te yayınlandı. Yıllar geçtikçe SUSE Linux daha çok YaST yapılandırma aracıyla tanındı. Bu araç, yöneticilerin yazılım ve donanımları kurmalarına ve yapılandırmalarına, sunucuları ve ağları kurmalarına olanak tanımaktadır. RHEL’e benzer şekilde SUSE, ticari sürümleri olan SUSE Linux Enterprise Server'ı yayınlamaktadır. Bu, daha az sıklıkta yayınlanmaktadır ve kurumsal ve prodüksiyon yayına alımları için uygundur. Özel amaçlara uygun paketleriyle birlikte bir masaüstü ortamının yanı sıra bir sunucu olarak dağıtılmaktadır. 2004 yılında SUSE, openSUSE projesini yayınladı ve bu sayede geliştiricilere ve kullanıcılara sistemi test etme ve daha fazla geliştirme fırsatı sunmuş oldu. openSUSE dağıtımı ücretsiz olarak indirilebilmektedir.

Yıllar içinde bağımsız dağıtımlar yayınlanmıştır. Bunların bazıları Red Hat veya Ubuntu’ya dayalıdır, bazıları ise bir sistem veya donanımın belirli bir özelliğini geliştirmek için tasarlanmıştır. Çok güvenli bir masaüstü ortamı olan QubesOS ya da çoğunlukla sızma testçileri tarafından kullanılan ve yazılım açıklarından yararlanmak için bir ortam sağlayan Kali Linux gibi belirli işlevlerle inşa edilmiş dağıtımlar vardır. Son zamanlarda çeşitli süper küçük Linux dağıtımları, özellikle Docker gibi Linux kapsayıcılarında çalışacak şekilde tasarlanmıştır. Ayrıca gömülü sistemlerin bileşenleri ve hatta akıllı cihazlar için özel olarak inşa edilmiş dağıtımlar da vardır.

Gömülü sistemler, daha büyük bir sistem içinde belirli bir işleve sahip olmak için tasarlanmış bilgisayar donanımı ve yazılımının bir kombinasyonudur. Genellikle başka cihazların bir parçasıdırlar ve bu cihazların kontrol edilmesine yardımcı olurlar. Gömülü sistemler otomotiv, tıbbi ve hatta askeri uygulamalarda bulunmaktadır. Çok çeşitli uygulamaları nedeniyle gömülü sistemlerde kullanılmak üzere Linux çekirdeği tabanlı çeşitli işletim sistemleri geliştirilmiştir. Akıllı cihazların önemli bir kısmında Linux çekirdeği tabanlı işletim sistemleri çalışmaktadır.

Bu nedenle gömülü sistemlerle birlikte gömülü yazılımlar gelmektedir. Bu yazılımın amacı, donanıma erişmek ve onu kullanılabilir hale getirmektir. Linux’un herhangi bir tescilli gömülü yazılıma göre en büyük avantajları arasında çapraz satıcı platform uyumluluğu, geliştirme, destek ve lisans ücretinin olmaması yer alır. En popüler gömülü yazılım projelerinden ikisi, çeşitli satıcıların başlıca cep telefonlarında kullanılan Android ve esas olarak Raspberry Pi’de kullanılan Raspbian’dır.

Bulut bilişim terimi, bilgi işlem kaynaklarını ya genel bir bulut sağlayıcısından satın alarak ya da özel bir bulut çalıştırarak tüketmenin standartlaştırılmış bir yolunu ifade eder. 2017 raporları itibariyle Linux, genel bulut iş yükünün %90’ını çalıştırmaktadır. Amazon Web Services'tan (AWS) Google Cloud Platform'a (GCP) kadar her bulut sağlayıcısı, Linux’un farklı biçimlerini sunmaktadır. Günümüzde Microsoft bile Azure bulutunda Linux tabanlı sanal makineler sunmaktadır.

Linux genellikle Hizmet Olarak Altyapı (IaaS) teklifinin bir parçası olarak sunulmaktadır. IaaS örnekleri, bulutta dakikalar içinde temin edilen sanal makinelerdir. Bir IaaS örneğini başlatırken, yeni örneğe dağıtılan verileri içeren bir görüntü seçilir. Bulut sağlayıcıları, hem popüler Linux dağıtımlarının hem de kendi Linux sürümlerinin çalıştırılmaya hazır kurulumlarını içeren çeşitli imajlar sunmaktadır. Bulut kullanıcısı, tercih ettiği dağıtımı içeren bir imaj seçer ve kısa bir süre sonra bu dağıtımı çalıştıran bir bulut örneğine erişebilir. Çoğu bulut sağlayıcısı, kurulumu belirli bir bulut örneğine göre ayarlamak için imajlarına araçlar ekler. Bu araçlar, örneğin, imajın dosya sistemlerini sanal makinenin asıl sabit diskine uyacak şekilde genişletebilir.